BRUDZEŃSKI PARK KRAJOBRAZOWY
1. Położenie Parku
Brudzeński Park Krajobrazowy
obejmuje dolinę Skrwy Prawej, a także
przylegające kompleksy leśne w uroczyskach Brwilno, Sikórz i Brudzeń oraz
fragment polodowcowy Rynny Karwosiecko – Cholewickiej wraz z ciągiem drobnych
jezior i torfowisk.
W Parku i jego otulinie znajduje się
druga długa rynna dopływu Skrwy – Wierzbicy. Dominującym elementem parku
i jego osią jest głęboka i kręta dolina Skrwy, wcięta na kilkadziesiąt metrów w
wysoczyznę. W jej przebiegu wyróżnia się wielopoziomowe tarasy rzeczne oraz
strome skarpy pocięte jarami, parowami i wąwozami. Rzeka silnie meandruje,
tworzy szypoty i
odcinki przełomowe, rozdwaja koryto, mnoży wielkie kępy i pozostawia
starorzecza zmieniające się w torfowiska. Z krawędzi skarp rozciągają się
bodajże najpiękniejsze na Mazowszu widoki na rzekę i jej dolinę. W dolinach
dopływów Skrwy spotykamy ciekawe formy
rzeźby polodowcowej: wały ozów, kemy, rynny supraglacjalne, wytopiska i
sandrowe tarasy. Cywilizacyjnym uzupełnieniem tego bogactwa są liczne stare
spiętrzenia młyńskie ze stawami, młynówkami, pełnymi bobrów cofkami.
2. Wartości przyrodnicze
Różnorodność form rzeźby terenu BPK
zawdzięcza procesom towarzyszącym ostatniemu zlodowaceniu. Najciekawszym i
zarazem najsilniej zaznaczonym elementem tej rzeźby jest malownicza dolina
Skrwy Prawej. Brzegi doliny wykształciły się zarówno jako płaskie tereny
rzeczne, jak i strome niemal pionowe ściany.
 |
| Fot. 1 Widok na Skrwę Prawą |
Płaskich terenów bezpośrednio nad Skrwą jest bardzo niewiele. Należą do nich dwie kotliny w zakolach rzeki (przy młynie w Sikorzu i w okolicach Radotek) oraz najniższe tarasy zalewowe o różnej powierzchni i kształtach. Płaszczyzny są bardzo cennym elementem w krajobrazie doliny, ponieważ harmonijnie kontrastują ze stromymi skarpami i wąwozami, zwłaszcza gdy są porośnięte roślinnością murawową. Występujące w dolinie Skrwy lasy grądowe wyróżniają się pięknym starodrzewem i okazami drzew pomnikowych. Różnorodność siedlisk stwarza doskonałe warunki dla występowania fauny. Najliczniej reprezentowana jest awifauna z około 120 gatunkami lęgowymi oraz 30 gatunkami przelotnymi i zimującymi. Do najcenniejszych lęgowych gatunków BPK należą: bąk, błotniak zbożowy, bączek, trzmielojad, derkacz. Brak większych kompleksów leśnych powoduje, że w Parku występują nielicznie duże ssaki. Spotykane są gatunki żyjące na pograniczu lasów i pól – zające, sarny, dziki, łosie, a także bobry i borsuki.
 |
| Fot. 2 Widok na Skrwę Prawą i elektrownię wodną w Radotkach ("Osada Młynarza") |
 |
| Fot. 3 Dudek - występuje licznie w BPK i w logo Parku fot. Krzysztof Olejnicki |
3. Rezerwaty przyrody
Cały Park jest krajobrazowo uroczy i
przyrodniczo wyjątkowo wartościowy, jego perłami można nazwać trzy rezerwaty
przyrody. Największy to Rezerwat krajobrazowy ,,Sikórz”, Rezerwat leśny
,,Brwilno”, oraz ,,Brudzeńskie Jary”. W rezerwatach jest kilkadziesiąt drzew pomnikowych,
są tam też dobrze oznaczone ścieżki przyrodnicze.
,,Brwilno”
Rezerwat położony jest w południowej części
BPK na krawędzi skarpy wiślanej i jednocześnie granicy kompleksu leśnego. Powierzchnia rezerwatu wynosi
65,68 ha. Obecnie ochronie podlega tu przede wszystkim fragment pradoliny Wisły
o niezwykle urozmaiconej w skali regionu rzeźbie terenu. Jest to porozcinana
krawędź wysoczyzny polodowcowej opadająca stromym zboczem ku Wiśle, którą
porastają stosunkowo rzadkie już zbiorowiska dąbrowy świetlistej i grądu
wysokiego.
Deniwelacje sięgają 26 m.
Wykształcenie tych zbiorowisk sprzyja południowo-zachodnia, ciepła ekspozycja
stoku cechująca się intensywnym naświetleniem. Miejscami ze szczytu skarpy rozciągają
się rozległe widoki na wody Zbiornika Włocławskiego. Dominującymi gatunkami w
drzewostanie są obydwa gatunki dębów – szypułkowy i bezszypułkowy z domieszką
sosny pospolitej. Podrost tworzy grab i leszczyna, natomiast w warstwie krzewów
występują gatunki ciepłolubne: wiciokrzew suchodrzew, grusza polna, śliwa
tarnina, dereń świdwa i szakłak pospolity. Warstwa zielona odznacza się
bogactwem gatunków pochodzących z różnych grup syntaksonomicznych, co jest
cechą szczególną świetlistych dąbrów. W latach 70-tych w skład warstwy zielonej
wchodziły: pięciornik biały, ciemiężyk białokwiatowy, wyka kaszubska, dzwonek
brzoskwiniolistny, naparstnica zwyczajna, miodunka wąskolistna, dziurawiec
skąpolistny, bukwica zwyczajna, groszek czerniejący i gorysz siny. Ponadto,
stwierdzono w runie szereg gatunków ciepłolubnych okrajków, łąkowych, borowych
i innych. Łącznie stwierdzono występowanie 6 gatunków mchów i 203 gatunki
roślin naczyniowych, z których 8 podlega szczególnej ochronie prawnej. Wraz z
naturalnym rozwojem drzew następuje ocienienie runa i ustępowanie roślin
ciepłolubnych, m.in. coraz rzadziej spotykany jest pięciornik biały.
Fot. 4
Rez.Brwilno
,,Sikórz”
Rezerwat krajobrazowy ,,Sikórz” o powierzchni 215,87 ha obejmuje 12
kilometrowy odcinek doliny rzeki od Sikorza do Radotek, która głęboko wcina się
w wysoczyznę polodowcową. Dolinę cechuje znaczne urozmaicenie rzeźby terenu –
na przemian płaskie tereny i liczne jary oraz procesy rzeźbotwórcze z obrywami,
szczególnie intensywnie zachodzące zwłaszcza przy korycie rzecznym.
Krajobrazowi doliny pierwotne piętno nadają zwalone pnie drzew, wysięki i
źródła. Dolinę Skrwy Prawej objętej ochroną w rezerwacie Sikórz porastają
pozostałości naturalnych zbiorowisk leśnych, które w przeszłości pokrywały cały
teren uroczyska. Dominujące zbiorowiska grądowe tworzą: dęby, klony, lipy, ale
także sosny, modrzewie i świerki. Charakterystyczne runo z dominacją geofitów
wiosennych obfituje w
szereg chronionych gatunków, w tym śnieżyczka przebiśnieg, ale także lilia
złotogłów i
wawrzynek wilczełyko. Dno doliny z rozlewiskiem porasta las łęgowy z olszą
czarną. Otoczenie rezerwatu zdominowane jest przez introdukowane drzewostany sosnowe i świerkowe.
Drzewostany takie występują w niewielkim
stopniu również na terenie rezerwatu, m.in. na terenie zalewowym Skrwy Prawej.
Na terenie rezerwatu stwierdzono występowanie 363 gatunków roślin naczyniowych,
34 mchów i jednego wątrobowca, spośród nich 16 gatunków podlega ochronie.
Fot. 5
Skrwa Prawa w rez. Sikórz
,,Brudzeńskie Jary”
Rezerwat obejmuje niewielki (blisko 1 km)
odcinek Skrwy Prawej oraz dolinę jej dopływów biorących swoje początki pod
Brudzeniem Dużym oraz Małym. Zajmuje 39,10 ha powierzchni (oraz otulina 35,80
ha). Obszar objęty ochroną cechuje znaczne urozmaicenie terenu oraz duże
deniwelacje przekraczające 25 m. Na obszarze tym występuje interesująca szata
roślinna – ponad 150 – letni drzewostan dębowy z domieszką: brzozy brodawkowej,
lipy drobnolistnej oraz klonów. W sąsiedztwie cieków występuje także topola
biała i olsza czarna. Podszyt budują gatunki ciepłolubne: leszczyna pospolita,
wiciokrzew suchodrzew, czeremcha pospolita. Do najcenniejszych składowych runa
należą: śnieżyczka przebiśnieg, rutewka orlikolistna, zawilec gajowy i zawilec
żółty, pierwiosnka lekarska, kopytnik pospolity – cechuje je łanowe
występowanie w okresie wczesno-wiosennym. Ponadto, spotkać tu można wawrzynka
wilczełyko, lilię złotogłów i bluszcz pospolity oplatający drzewa. W północno –
zachodniej części rezerwatu, na krawędzi wysokiego brzegu doliny Skrwy znajduje
się dobrze zachowane wczesnośredniowieczne
grodzisko. Jest to grodzisko pierścieniowate o kształcie zbliżonym do
trójkąta, o rozmiarach w najszerszym miejscu wynoszącym ok. 125 x 90 m. Na tym
obszarze znajduje się także obelisk upamiętniający męczeńską walkę z
hitlerowcami w czasie II wojny światowej.
Fot. 6
Śnieżyczka przebiśnieg w rez. Brudzeńskie Jary
4. Siedliska leśne
Na terenie Brudzeńskiego Parku
nie ma większych kompleksów leśnych. W dolinie Skrwy występują lasy grądowe z
pięknym starodrzewem w niższych obszarach panuje ols. Lasy i tereny zadrzewione
stanowią około 65 % BPK tj. 2028 ha. Największą część (95%) stanowią lasy
będące własnością Skarbu Państwa – Lasy Państwowe. Największe kompleksy leśne
to Brwilno, Sikórz i Brudzeńskie Jary.
Fot. 7 Ścieżka w kompleksie leśnym Brwilno
W drzewostanach Parku wyróżniono 16 gatunków panujących: sosna
pospolita, sosna czarna, modrzew, świerk pospolity, buk zwyczajny, dąb, klon
zwyczajny, klon jawor, jesion wyniosły, grab pospolity, brzoza brodawkowata,
olsza czarna, robinia akacjowa, osika, wierzba, lipa drobnolistna. Na terenie
Parku dominują drzewostany niższych klas wieku, poniżej 80 lat, chociaż
zdarzają się często drzewa 150 letnie i starsze.
5. Szlaki i ścieżki przyrodnicze
Szlak
czerwony im. Bolesława Krzywoustego
Szlak czerwony im. Bolesława Krzywoustego
jest jednym ze szlaków turystycznych w Brudzeńskim
Parku Krajobrazowym. Na długości 21,5 km przebiega przez teren Parku, a na długości 4,5 km – przez
otulinę. Szlak zaczyna się w Płocku przy budynku Odwachu, gdzie swój początek
posiadają także inne szlaki turystyczne. Prowadzi generalnie w kierunku
północno-zachodnim wychodząc poza granicę administracyjną Płocka, mija w
bezpośredniej bliskości ,,oz maszewski” i dochodzi do lasu. Jest to już
otulina, a wkrótce także granica terenu Brudzeńskiego Parku Krajobrazowego.
Następnie, na bardzo długim odcinku szlak prowadzi poprzez drzewostany leśne
kompleksu leśnictwa Brwilno. Po prawej stronie szlaku, na dużej polanie
śródleśnej usytuowano nowe budynki leśnictwa. Dalej, wśród lasu znajduje się
duża mogiła będąca miejscem pamięci narodowej. Prowadząc przecinkami leśnymi i
drogami, szlak turystyczny pozwala zobaczyć starodrzew dębowo-sosnowy z pomnikowymi
okazami drzew. Nieco dalej – osada leśna, będąca dawniej siedzibą leśnictwa Brwilno.
Szlak wiedzie dalej na zachód drogą leśną, a następnie pięknym, głębokim jarem,
aż do granicy lasu. Jest to dogodne miejsce na odpoczynek, podczas którego
podziwiać można rozległą panoramę Wisły i jej doliny. Na Zalewie Włocławskim,
utworzonym wskutek spiętrzenia wód Wisły, zachowała się wyspa zwana Wyspą
Brwileńską, zasiedlona przez kolonię kormoranów i czapli siwych. Szlak wiedzie
dalej stokiem skarpy w kierunku północnym. Dalszą trasę szlaku wytyczono po
lewej stronie na ujściowym odcinku rzeki Skrwy Prawej. Na odcinku od tego
miejsca, aż do Radotek szlak jest praktycznie nieprzejezdny rowerem. Po
przebyciu stoku skarpy szlak mija kolejną osadę leśną i skrajem lasu oraz
pól uprawnych dochodzi do wąwozu. Dalej
szlak prowadzi wąwozem w dół i dochodzi nad zalew Skrwy. Przed mostem w Cierszewie
mija Ośrodek rekreacyjno-szkoleniowy, utworzony na bazie siedliska i dawnego
młyna wodnego. Następnie trasa wiedzie ścieżką wzdłuż Skrwy, po lewej stronie
mijając, kolejny na tym terenie, interesujący wąwóz. Szlak prowadzi dołem,
dochodząc polnym traktem do zabudowań wsi Radotki i dalej do szosy asfaltowej
Srebrna – Murzynowo. Mija most na Skrwie i wiedzie szosą do Kobiernik. Ten
,,szosowy” odcinek należy do
najpiękniejszych na całym szlaku ze względu na panoramę meandrującej
Skrwy, widzianą z
kilkudziesięciometrowego wzniesienia. Przed przystankiem w Kobiernikach szlak
skręca w lewo i biegnie na północ wiejską drogą wysadzoną starymi wierzbami.
Dochodzi do granicy lasu. Dalej trasa prowadzi leśną drogą i w stosunkowo
bliskiej odległości mija interesujący staw śródleśny w obniżeniu terenu. Po
lewej stronie znajduje się wyniesienie terenu znane jako ,,Góra Grzywa”. Nieco
dalej kolejne obniżenie i mostek na strumieniu, który uchodzi do Skrwy w odległości
2,5 km stąd w kierunku zachodnim. Po opuszczeniu lasu szlak prowadzi wśród pól
uprawnych, a następnie drogą obok zabudowań gospodarczych byłego PGR-u w
Sikorzu. Mija kolejno zespół pałacowo-parkowy w Sikorzu, ogromny budynek Domu
Spokojnej Starości „Leonianum” w Sikorzu oraz kościół, a następnie
dochodzi do szosy Płock – Brudzeń, gdzie skręca w lewo. Dalszy odcinek szlaku
od Sikorza do Brudzenia jest nieprzejezdny dla rowerzystów. Od przystanku w
Sikorzu szlak skręca w las i schodzi w dół bardzo stromą ścieżką. Jest to teren
rezerwatu przyrody ,,Sikórz”. Trasa prowadzi poprzez kładkę nad mokradłami i
dalej w górę rzeki, pozostawiając po lewej stronie rozlewiska byłego młyna
wodnego. Stąd niedaleko już do granicy lasu, będącej jednocześnie granicą
rezerwatu. Poza lasem szlak wiedzie
wśród łąk i pól; z drogi widać pojedyncze siedliska wsi Parzeń. Następnie trasa
przybliża się ku Skrwie, a ze skarpy widać rzeczną dolinę. Biegnąc wzdłuż rzeki
szlak przyjmuje następnie kierunek północno-wschodni i dociera do szosy Płock – Brudzeń Duży.
Tutaj skręca w lewo, aby szosą dotrzeć do granic kompleksu leśnego Brudzeń.
Prowadzi dalej na północ skrajem lasu i łąki do wylotu leśnego wąwozu. Jest to
teren rezerwatu ,,Brudzeńskie Jary”. Szlak pokonuje wąwóz oraz strumień i na
granicy lasu skręca w lewo, aby dotrzeć na szczyt wczesnośredniowiecznego
grodziska. Dalej trasa prowadzi krawędzią skarpy docierając do dwóch potężnych
buków, będących pomnikami przyrody i dalej biegnie drogą leśną w kierunku
zachodnim aż do szosy Płock – Brudzeń. Szlak przecina gminną miejscowość i kieruje się na
północ drogą w kierunku Bądkowa Kościelnego i dalej na północ, przecinając
drogę do Łukoszyna, będącą jednocześnie granicą otuliny Parku. Od Brudzenia do
końca trasy szlaku pozostaje zaledwie 7 – kilometrowy odcinek.
Fot. 8
Szlak czerwony im. Bolesława Krzywoustego
Ścieżka przyrodniczo-leśna w
Sikorzu
Ścieżka utworzona jest w
oddziale 61 przy rezerwacie przyrody Sikórz i poświęcona zagadnieniom związanym
z lasem. Ścieżka liczy 9 przystanków oznakowanych tablicami informacyjno -
merytorycznymi o następującej tematyce:
1.
Woda i jej rola w lesie
2.
Zwierzęta naszych lasów
3. Budowa
lasu
4.
Krok przed naturą
5.
Leśne ptaki
6.
Inżynier środowiska - bóbr europejski
7.
Dlaczego las jest taki ważny
8.
Owady
9.
Wędrówka drzew.
Ścieżka została przygotowana, przez Nadleśnictwo Płock przy współpracy
z Zarządem Parków Krajobrazowych, z myślą o uczniach szkół podstawowych,
gimnazjów i szkół średnich. Na terenie ścieżki mogą być prowadzone zajęcia
dydaktyczne o charakterze przyrodniczym (prowadzącym może być nauczyciel
biologii). Przy wjeździe do kompleksu leśnego znajduje się parking, a na trasie
ścieżki jest wiata i miejsce przystosowane do odpoczynku.
Fot. 9 Wiata
i miejsce odpoczynku na ścieżce przyrodniczej w Sikorzu
Ścieżka ornitologiczna
Ścieżka wykonana przy współpracy z Nadleśnictwem Płock, zlokalizowana jest
przy południowej granicy Brudzeńskiego Parku Krajobrazowego, a jej długość
wynosi około 4,5 kilometra. Orientacyjny czas przejścia trasy, bez przerw na
odpoczynek czy obserwacje, wynosi 2 godziny. Trasa ścieżki obejmuje 5
przystanków (oznaczonych wyznacznikami identyfikacyjnymi w formie słupków z
numeracją poszczególnych przystanków);
Przystanek nr 1 – Most u ujścia rzeki
Skrwy Prawej do Wisły.
Przystanek nr 2 – Dolina Wisły.
Przystanek nr 3 –
Młodnik iglasty.
Przystanek nr 4 – Osada leśna.
Przystanek nr 5 – Wąwóz.
Na
przystanek nr 3 przygotowano miejsce postojowe – wyposażone w dwie ławeczki.
Celem utworzenia ścieżki było stworzenie możliwości poznania różnorodności
gatunkowej ptaków występujących w Brudzeńskim Parku Krajobrazowym. Jej trasa
jest urozmaicona i przebiega częściowo przez jedne z najciekawszych zbiorowisk
Brudzeńskiego Parku Krajobrazowego (dąbrowy świetliste), omija jednak ich część
najatrakcyjniejszą, tj. wzdłuż zbiornika na Skrwie – tam poprowadzony jest
szlak czerwony. Znaczne odcinki są poprowadzone przez monokulturę sosny, gdzie
proponowane do obserwacji gatunki ptaków są bez odpowiedniego przygotowania
trudne do zauważenia. Ze względu na specyficzny charakter ścieżki, jest ona
polecana niewielkim liczebnie grupom obserwatorów. Ogólną lokalizację ścieżki
należy ocenić jako dobrą, gdyż ukazuje zmienne środowiska od borów, przez grądy
po łęgi i związane z tymi siedliskami ptaki. Integralną częścią opisywanej
ścieżki jest jej opis wydany drukiem w formie broszury. Proponowane wydawnictwo
rozprowadzane jest przez następujące instytucje: Mazowiecki Zespół Parków
Krajobrazowych w Otwocku, Nadleśnictwo Płock, Mazowiecki Urząd Wojewódzki –
Delegatura w Płocku – Wydział Środowiska i rolnictwa, RECE w Płocku, Ośrodek
Jeździecki w Cierszewie, Urząd Gminy w Starej Białej i Brudzeniu Dużym.
Fot. 10
Tablica informacyjna na ścieżce ornitologicznej
6. Czynna ochrona przyrody
Działania z zakresu czynnej ochrony
przyrody są podejmowane w celu przywrócenia naturalnego stanu ekosystemów lub
zachowania siedlisk przyrodniczych oraz siedlisk roślin i zwierząt. Na obszarze
Brudzeńskiego Parku Krajobrazowego prowadzone były i nadal są prowadzone tego
typu działania, przy finansowym wsparciu Wojewódzkiego Funduszu Ochrony
Środowiska w Warszawie oraz Nadleśnictw. Poniżej prezentujemy najważniejsze z działań podjętych przez BPK.
6.1 Czynna
ochrona płazów
Celem programu, realizowanego w roku 2002
była aktywna ochrona zagrożonych gatunków płazów występujących na terenie
miasta Płocka oraz zasilanie populacji płazów na obszarze Brudzeńskiego Parku
Krajobrazowego. Punktem wyjściowym projektu było zinwentaryzowanie gatunkowe
oraz ilościowe płazów na wyznaczonych siedliskach w Płocku. W wyniku
przeprowadzonych prac wytypowano zagrożone miejsca rozrodu na terenie miasta
(wysychające i zanieczyszczone zbiorniki wodne, planowane lub rozpoczęte prace
budowlane, itp.) i tam, gdzie było to możliwe, zostały one zabezpieczone.
Zagrożone osobniki dorosłe, kijanki oraz jaja były na bieżąco odławiane i
przenoszone na odpowiednie tereny Brudzeńskiego PK lub do „azylu”
zlokalizowanego na terenie Miejskiego Ogrodu Zoologicznego w Płocku.
Jednocześnie, podczas realizacji programu teren BPK został zbadany pod kątem
wytypowania odpowiednich terenów dla zasilania lokalnych populacji płazów (przy
zachowaniu wszelkich wymagań ze strony wypuszczanych zwierząt, jak i środowiska).
6.2 Czynna
ochrona sowy płomykówki
W rezultacie podjętych działań w latach 2002
– 2004 w trakcie kolejnych etapów projektem objęto ponad 60 obiektów, montując
w każdym z nich budkę lęgową. W akcji uczestniczyli również pracownicy Gostynińsko – Włocławskiego Parku
Krajobrazowego oraz około 50 osób z lokalnych społeczności (księża,
kościelni, organiści, rolnicy, właściciele innych obiektów). Działania te
powiązane były z programem „Aktywnej ochrony płomykówki w obiektach
sakralnych”, realizowanym na wielu obszarach Polski koordynowanym przez Towarzystwo Ochrony
Przyrody „Bocian”.
W roku 2002
Zarząd Okręgu Polskiego Związku Wędkarskiego w Płocku wystąpił z inicjatywą stworzenia programu,
którego celem była restytucja pstrąga potokowego w użytkowanej
przez okręg rzece Skrwie Prawej. Rzeka ta została przegrodzona barierą w jej dolnym biegu, tuż
powyżej ujścia do Wisły, co sprawiło, że pomimo zachowanego naturalnego
charakteru na znacznej swej długości oraz radykalnej poprawie jej
czystości w ostatnich
latach, nie nastąpiła odbudowa licznych populacji reofilnych gatunków ryb, w tym
wysoce cenionego ze względów ekologicznych pstrąga potokowego. Na podstawie
przeprowadzonych badań uznano, że zarybienie rzeki Skrwy Prawej gatunkami
łososiowatymi, w tym zwłaszcza pstrągiem potokowym, spełniałoby szereg
istotnych celów, a w szczególności: repopulacji, zwiększenia różnorodności
biologicznej, wypełnienia niszy ekologicznej, kontroli ryb mało cennych,
ochrony ekosystemu, poprawy jakości środowiska, a dla Brudzeńskiego Parku
Krajobrazowego (oprócz wymienionych wyżej) - zwiększenie walorów
przyrodniczych, edukacyjnych i turystycznych.
6.4 Czynna
ochrona trzmieli
Głównym zadaniem projektu było zwiększenie
liczebności populacji dzikich trzmieli poprzez przywrócenie i wzbogacenie ich
bazy pokarmowej oraz tworzenie sztucznych miejsc gniazdowych. W tym celu
umieszczono 100 budek dla trzmieli na terenie parku i otuliny. Innymi jego elementami było: - przywrócenie
dawnego kwiecistego charakteru polskiej wsi, tak ważnego również dla
innych gatunków owadów, - edukacja rolników, dzieci i młodzieży o roli
trzmieli w środowisku, - zwiększenie efektywności plonowania warzyw i owoców.
6.5 Czynna
ochrona ptaków
Polegała na
umieszczeniu (na przestrzeni kilku lat) 300 budek lęgowych dla różnych gatunków
ptaków. Budki są cały czas monitorowane i czyszczone.
Ponadto w
szkołach na terenie Brudzeńskiego PK przeprowadzono zajęcia edukacyjne
(prezentacje multimedialne) nt. „Jak własnymi siłami zbudować budkę lęgową dla
dudka” oraz wydano i rozkolportowano po szkołach wydawnictwo „Dziuplaki
Północno-Zachodniego Mazowsza i sposoby ich ochrony”. W
2017 roku na terenie BPK zostało rozmieszczonych około 200 szt. koszy lęgowych
dla sowy Uszatki. Wieszanie koszy (wiklinowych) przeprowadziła specjalistyczna
firma zaopatrzona w sprzęt alpinistyczny ze względu na bardzo dużą wysokość
umieszczania koszy (około 10 m i wyżej). Oprócz koszy dla Uszatki na terenie
Parku zostało rozwieszonych 18 szt. budek lęgowych dla sowy Pójdźki, 49 szt.
budek dla popielicy i 55 szt. budek dla wiewiórek. Zadania te zostały zrealizowane przy współudziale
Starostwa Powiatowego w Płocku, który pozyskał środki
finansowe z funduszy Unii Europejskiej.
6.6 Czynna
ochrona nietoperzy
Polegała na monitoringu nietoperzy zasiedlających zlokalizowane w granicach parku krajobrazowego i jego otuliny schronienia zastępcze – skrzynki dla nietoperzy. Monitoringiem objęto w sumie 140 skrzynek dla nietoperzy – 40 rozwieszonych w 2010 roku oraz kolejne 100 w roku 2013. Prowadzono też monitoring nietoperzy zasiedlających schronienia zastępcze. Dodatkowo wykonano nocne odłowy nietoperzy w sieci, które pozwalają na rozpoznanie gatunków nietoperzy korzystających w okresie letnim z innych niż skrzynki kryjówek m.in. trudnych do zlokalizowania naturalnych letnich schronień tych ssaków – dziupli drzew czy szczelin podkorowych. Prowadzono również monitoring nietoperzy zasiedlających ambony myśliwskie i strychy obiektów położonych w osadach leśnych, w granicach parku krajobrazowego i otuliny oraz w jego najbliższym otoczeniu oraz monitoring nietoperzy zasiedlających przydomowe piwnice. W roku 2017 zostało powieszonych dodatkowo 67 szt. budek dla nietoperzy. Inwestorem tych ostatnich działań było Starostwo powiatowe w Płocku przy czynnym udziale pracowników BPK.
Fot. 11
Budka dla nietoperzy
7. Zabytki i miejsca pamięci
Na terenie Parku występują nieliczne obiekty
budowlane o charakterze zabytkowym, są to przede wszystkim pozostałości po
osadach młynarskich. Młyny, które działały jeszcze na początku wieku XX, w
większości już nie istnieją, o ich lokalizacji świadczą jedynie pozostałości
fundamentów. Ruinę fundamentów młyna można odszukać w Lasotkach, Janoszycach i Sikorzu (nad Skrwą). W dobrym stanie są
budynki zagrody młynarskiej (młyn murowany przekształcony pod okiem
konserwatora zabytków na elektrownię wodną i dom młynarza) w Radotkach.
Fot. 12
Dawny młyn wodny, dziś elektrownia wodna w Radotkach - "Osada
Młynarza"
Interesującym obiektem jest zespół podworski
w Karwosiekach Cholewicach. W jego
skład wchodzi dwór (do niedawna użytkowany przez szkołę, obecnie funkcjonuje
jako budynek mieszkalny), założenie parkowe i pobliski folwark. Dodatkowym
atutem tego miejsca jest niewątpliwie malownicze położenie na wysoczyźnie i
rozciągające się z jego terenu dalekie otwarcia widokowe. Niestety, obiekt ten
jest w złym stanie technicznym.
Fot. 13
Zespół podworski w Karwosiekach Cholewicach
W granicach Parku znajduje się ponadto
folwark (obecnie stadnina koni) w Janoszycach
o wysokich walorach krajobrazowych. Przeważająca większość cennych obiektów
budowlanych znajduje się w granicach otuliny Parku. Szczególnie interesujące i
co ważne, w najlepszym stanie technicznym, są zespoły kościelne. Z materiałów
źródłowych wynika, że wszystkie pięć parafii (Bądkowo Kościelne, Stara Biała,
Brwilno Górne, Siecień i Sikórz) erygowano pomiędzy XII a XIV wiekiem. Obecnie
istniejące budowle kościołów są późniejsze. W granicach otuliny Parku znajdują
się trzy budowle kościołów (Bądkowo
Kościelne, Brwilno Górne i Sikórz). Cennym obiektem jest jedyny w okolicy
istniejący do dzisiaj drewniany kościół pod wezwaniem św. Andrzeja w Brwilnie Górnym z 1740 roku oraz
wchodząca w zespół zabudowań kościelnych dzwonnica. Wewnątrz kościoła znajdują
się zasługujące na uwagę: ołtarz główny Matki Bożej z początku wieku XVII
(przeniesiony z kościoła Sióstr Norbertanek z Płocka po kasacie zgromadzenia w
1819 r.), ludowe rzeźby Chrystusa ukrzyżowanego z XVIII wieku oraz w ołtarzu
głównym, rzeźba Matki Bożej z końca XV w.
Fot. 14
Zabytkowy, drewniany Kościół w Brwilnie
Świadkami przemian społecznych oraz przebudowy
struktury wsi z czasów nowożytnych są zespoły dworsko-folwarczne w Brudzeniu Dużym, Srebrnej i Sikorzu,
wpisane do rejestru zabytków. Obecnym zabudowaniom dworów z XIX wieku towarzyszą
zabudowania folwarczne o typowym rozplanowaniu wokół prostokątnego dziedzińca
gospodarczego usytuowane w pobliżu budynku-dominanty.
Fot. 15
Zespół pałacowy w Brudzeniu Dużym
Na
terenie otuliny Parku znajdują się nieliczne drewniane domy z przełomu XIX i XX
wieku. W ewidencji zabytków znajduje się dom w Murzynowie usytuowany przy drodze poprowadzonej nad brzegiem Wisły,
mieszczący muzeum im. Stanisława Murzynowskiego, w bezpośrednim sąsiedztwie
otuliny. Patron muzeum Stanisław Murzynowski (1527-1553) był autorem pierwszego
przekładu na język polski Pisma Świętego (protestanckiego) oraz twórcą
pierwszego słownika języka polskiego.
Fot. 16 Muzeum
im. Stanisława Murzynowskiego w Murzynowie
Na terenie otuliny Parku występują ślady
jeszcze do nie dawna charakterystycznych dla tych terenów, zabudowań osad
młyńskich. Z osady młyńskiej w Cierszewie,
położonej w rozległej dolinie z rozlewiskami Skrwy, pozostał jedynie dom
młynarza (po remoncie). Obecnie na terenie dawnego zespołu funkcjonuje ośrodek
rekreacyjno-szkoleniowy.
Fot. 17 Ośrodek
rekreacyjno-szkoleniowy w Cierszewie
Dobrze
zachowane są pięknie położone w rozległej dolinie Wierzbicy: zagroda w Wyszynie (młyn i dom mieszkalny, 2-ga
połowa XIX wieku) oraz młyn w Kobiernikach
(początek XX wieku). Na terenie otuliny znajdują się wsie o zróżnicowanym
układzie: Bądkowo Kościelne – ulicówka, Murzynowo – rzędówka (wzdłuż brzegu Wisły),
Brudzeń i Sikórz – wielodrożnice wykształcone na szkielecie starych tras
handlowych krzyżujących się w ich środkach. Na terenie parku znajduje się jedno
założenie dworsko – parkowe w
Karwosiekach Cholewicach. Pozostałe
obiekty zlokalizowane są w otulinie Parku w Brudzeniu Dużym, Brwilnie, Sikorzu,
Srebrnej. Znaczna część założeń zlokalizowanych w obrębie Parku pochodzi z
przełomu XVIII i XIX w. Parki mają głównie charakter krajobrazowy niekiedy z
elementami regularnymi. Elementy te można zwłaszcza zauważyć w założeniach w
Sikorzu i Siecieniu (układ części dróg parkowych oraz elementów roślinnych –
szpalerów i alei). Zespoły zróżnicowane są pod względem zajmowanej powierzchni.
Większość stanowi niewielkie założenia. Największą powierzchnię zajmuje
założenie w Srebrnej, którego zasadnicza część stanowi park leśny. W granicach Parku znajduje się czynny
cmentarz parafialny w Sikorzu wraz z
zabytkową kaplicą cmentarną na jego terenie.
Fot. 18
Zabytkowy cmentarz w Sikorzu
Na terenie otuliny do rejestru zabytków
wpisano cmentarze przykościelne wraz z najcenniejszymi nagrobkami w: Brwilnie Górnym, Siecieniu i Sikorzu. Pozostałe późniejsze cmentarze
(parafialne) w Bądkowie Kościelnym,
Brwilnie Górnym i Sikorzu znajdują się w ewidencji konserwatorskiej.
Miejsca pamięci narodowej to tablice, pomniki i mogiły upamiętniające tragiczne
zdarzenia z czasów II wojny światowej. Są to przede wszystkim zbiorowe mogiły
ofiar terroru hitlerowskiego lub tablice upamiętniające śmierć ważnych dla tej
zbiorowości osób. Znajdują się w kościołach, na cmentarzach parafialnych lub w
miejscach dokonania zbrodni – w okolicznych lasach, m.in. w Bądkowie
Kościelnym, Brudzeniu Dużym, Brwilnie i Sikorzu.
___________________________________________________________________________
