poniedziałek, 7 stycznia 2019

Zabytki i miejsca pamięci położone na terenie Brudzeńskiego Parku Krajobrazowego.


Na terenie Parku występują nieliczne obiekty budowlane o charakterze zabytkowym, są to przede wszystkim pozostałości po osadach młynarskich. Młyny, które działały jeszcze na początku wieku XX, w większości już nie istnieją, o ich lokalizacji świadczą jedynie pozostałości fundamentów. Ruinę fundamentów młyna można odszukać w:Lasotkach, Janoszycach i Sikorzu (nad Skrwą).
Z kolei w miejscowości Radotki znajduje się odnowiony młyn, który pełni dziś funkcję elektrowni wodnej.

Dawny młyn wodny, dziś elektrownia wodna w Radotkach - "Osada Młynarza"

Interesującym obiektem jest zespół podworski w Karwosiekach Cholewicach. W jego skład wchodzi dwór (do niedawna użytkowany przez szkołę, obecnie funkcjonuje jako budynek mieszkalny), założenie parkowe i pobliski folwark. Dodatkowym atutem tego miejsca jest niewątpliwie malownicze położenie na wysoczyźnie i rozlegające się z jego terenu dalekie otwarcia widokowe. Niestety, obiekt ten jest w złym stanie technicznym.


Zespół podworski w Karwosiekach Cholewicach




Przeważająca większość cennych obiektów budowlanych znajduje się w granicach otuliny Parku. Szczególnie interesujące i co ważne, w najlepszym stanie technicznym, są zespoły kościelne.
Z materiałów źródłowych wynika, że wszystkie pięć parafii (Bądkowo Kościelne, Stara Biała, Brwilno Górne, Siecień i Sikórz) erygowano pomiędzy XII a XIV wiekiem. Obecnie istniejące budowle kościołów są późniejsze. W granicach otuliny Parku znajdują się trzy budowle kościołów:(Bądkowo Kościelne, Brwilno Górne i Sikórz). 

Cennym obiektem jest jedyny w okolicy istniejący do dzisiaj drewniany kościół pod wezwaniem św. Andrzeja w Brwilnie Górnym z 1740 roku oraz wchodząca w zespół zabudowań kościelnych dzwonnica. Wewnątrz kościoła znajdują się zasługujące na uwagę: ołtarz główny Matki Bożej z początku wieku XVII (przeniesiony z kościoła Sióstr Norbertanek z Płocka po kasacie zgromadzenia w 1819 r.), ludowe rzeźby Chrystusa ukrzyżowanego z XVIII wieku oraz w ołtarzu głównym, rzeźba Matki Bożej z końca XV w. 

Zabytkowy, drewniany Kościół w Brwilnie
Zabytkowy nagrobek Poznańskich przy kościele w Brwilnie

Świadkami przemian społecznych oraz przebudowy struktury wsi z czasów nowożytnych są zespoły dworsko-folwarczne w Brudzeniu Dużym, Srebrnej i Sikorzu, wpisane do rejestru zabytków. Obecnym zabudowaniom dworów z XIX wieku towarzyszą zabudowania folwarczne o typowym rozplanowaniu wokół prostokątnego dziedzińca gospodarczego usytuowane w pobliżu budynku-dominanty. Znaczna część założeń parkowo-dworskich zlokalizowanych w obrębie Parku pochodzi z przełomu XVIII i XIX w. Parki mają głównie charakter krajobrazowy niekiedy z elementami regularnymi. Elementy te można zwłaszcza zauważyć w założeniach w Sikorzu i Siecieniu (układ części dróg parkowych oraz elementów roślinnych – szpalerów i alei). Zespoły zróżnicowane są pod względem zajmowanej powierzchni. Większość stanowi niewielkie założenia. Największą powierzchnię zajmuje założenie w Srebrnej, którego zasadnicza część stanowi park leśny. W granicach Parku znajduje się czynny cmentarz parafialny w Sikorzu wraz z zabytkową kaplicą cmentarną na jego terenie. 

Kościół w Sikorzu
Zabytkowy pałac w Sikorzu-dzisiaj mieszkania komunalne

Zespół pałacowy w Brudzeniu Dużym
Zabytkowy cmentarz w Sikorzu

Na terenie otuliny Parku znajdują się nieliczne drewniane domy z przełomu XIX i XX wieku. W ewidencji zabytkowej znajdują się  dwa domy w Murzynowie usytuowane przy drodze poprowadzonej nad brzegiem Wisły, mieszczący muzeum, w bezpośrednim sąsiedztwie otuliny. 

Muzeum im.Stanisława Murzynowskiego w Murzynowie



Na terenie otuliny Parku występują ślady jeszcze do nie dawna charakterystycznych dla tych terenów, zabudowań osad młyńskich. Z osady młyńskiej w Cierszewie, położonej w rozległej dolinie z rozlewiskami Skrwy, pozostał jedynie dom młynarza (po remoncie). Obecnie na terenie dawnego zespołu funkcjonuje ośrodek rekreacyjno-szkoleniowy.




Dobrze zachowane są pięknie położone w rozległej dolinie Wierzbicy: zagroda w Wyszynie (młyn i dom mieszkalny, 2-ga połowa XIX wieku) oraz młyn w Kobiernikach (początek XX wieku). 
Na terenie otuliny znajdują się wsie o zróżnicowanym układzie: Bądkowo Kościelne – ulicówka, Murzynowo – rządówka (wzdłuż brzegu Wisły), Brudzeń i Sikórz – wielodrożnice wykształcone na szkielecie starych tras handlowych krzyżujących się w ich środkach. 
Na terenie otuliny do rejestru zabytków wpisano cmentarze przykościelne wraz z najcenniejszymi nagrobkami w: Brwilnie Górnym, Siecieniu i Sikorzu. Pozostałe późniejsze cmentarze (parafialne) w Bądkowie Kościelnym, Brwilnie Górnym i Sikorzu znajdują się w ewidencji konserwatorskiej. Miejsca pamięci narodowej to tablice, pomniki i mogiły upamiętniające tragiczne zdarzenia z czasów II wojny światowej. Są to przede wszystkim zbiorowe mogiły ofiar terroru hitlerowskiego lub tablice upamiętniające śmierć ważnych dla tej zbiorowości osób. Znajdują się w kościołach, na cmentarzach parafialnych lub w miejscach dokonania zbrodni – w okolicznych lasach, m.in. w Bądkowie Kościelnym, Brudzeniu Dużym, Brwilnie i Sikorzu.

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz